Hoog tijd dat we de strijd aangaan met de anti-ggo samenzweringstheorie

Play

Mark LynasVolgens Mark Lynas is de controverse rond ggo’s een schoolvoorbeeld van mislukte wetenschapscommunicatie in de afgelopen halve eeuw. Miljoenen, mogelijk miljarden mensen geloven nu in iets dat eigenlijk niets meer is dan een complottheorie, met als gevolg angst en foutief begrip over een hele reeks technologieën op een voorheen ongekende schaal.

Dit is enorm belangrijk omdat deze technologieën, en dan voornamelijk de verschillende mogelijkheden van de moleculaire biologie om de veredeling van planten te verbeteren, duidelijk één van de belangrijkste hulpmiddelen zijn om problemen van voedselzekerheid en toekomstige milieuproblemen aan te pakken.

Inleiding
Goeiedag, het is vandaag zondag 10 november 2013, ik ben Jozef Van Giel en dit is de 172ste aflevering van deze podcast.
Deze aflevering kwam tot stand mede dankzij Rik Delaet, de muziek is van Niek Lucassen en Emile Dingemans verzorgt de website en de facebookpagina.
Mededelingen
Ho ja, en ondertussen bestaat er ook een YouTube kanaal Russells Theepot, waarin  de afleveringen van deze podcast gepubliceerd worden in videoformaat. Zo kan je mensen die niet erg vertrouwd zijn met podcasts toch eens via YouTube laten luisteren. Jullie hebben gemerkt dat er wat minder afleveringen waren de laatste tijd. Ik zit met een drukke agenda op mijn werk, maar ik hoop dat dit na november weer beter gaat. In ieder geval, we hebben nog altijd geen gebrek aan ideeën voor nieuwe onderwerpen.

De aflevering van vandaag is vertaald door Stefan Suetens en verder verwerkt door Emile Dingemans en Rik Delaet. De oorspronkelijke tekst komt opnieuw van Mark Lynas, die ons toelating gaf om zijn tekst te gebruiken.

Hoog tijd dat we de strijd aangaan met de anti-ggo samenzweringstheorie

Mark Lynas: Hoog tijd dat we de strijd aangaan met de anti-ggo samenzweringstheorie

A Changed Perspective on GMO Food

Volgens Mark Lynas is de controverse rond ggo’s (Genetisch Gewijzigde Organismen) een schoolvoorbeeld van mislukte wetenschapscommunicatie in de afgelopen halve eeuw. Miljoenen, mogelijk miljarden mensen geloven nu in iets dat eigenlijk niets meer is dan een complottheorie, met als gevolg angst en foutief begrip over een hele reeks technologieën op een voorheen ongekende schaal. Dit is enorm belangrijk omdat deze technologieën, en dan voornamelijk de verschillende mogelijkheden van de moleculaire biologie om de veredeling van planten te verbeteren, duidelijk één van de belangrijkste hulpmiddelen zijn om problemen van voedselzekerheid en toekomstige milieuproblemen aan te pakken.

Mijn activisme
Ik ben geschiedkundige en de geschiedenis kent vele voorbeelden — van heksenverbranding tot eugenetica — waarbij wijdverbreid publiek onbegrip en bijgeloof onvermijdelijk leidden tot irrationele beleidsbeslissingen die het leven van mensen serieus schade toebrachten. Dit is wat er gebeurt met de grote ggo-angst in Europa, Afrika en vele andere delen van de wereld. Toestaan dat anti-ggo-activisten het beleid omtrent biotechnologie dicteren is als de gezondheidszorg overlaten aan homeopaten of de anti-vaccinatiebeweging het initiatief geven in de strijd om polio uit te roeien. Ik geloof dat het tijd is dat iedereen die belang hecht aan het primaat van de wetenschappelijke methode en op bewijs gestoelde beleidsvoering de anti-ggo-samenzweringstheorie de deur wijst en tezamen de schade helpt herstellen die ze de afgelopen 15 jaar heeft aangericht.

Ik wil jullie eerst uitleggen waarom juist ik dit hier kom vertellen. Geloof me dat ik liever een kalmer leven zou leiden. Maar na mijn excuses voor mijn vroegere anti-ggo-activisme in een speech in januari in Oxford ben ik het mikpunt van een gecoördineerde campagne van haat en intimidatie geworden, vooral dan op het internet. Zelfs toen ik nog op school zat, gaf ik niet toe aan pestkoppen, en nu zeker niet op mijn inmiddels rijpe leeftijd van 40 jaar. Integendeel: ik voel me gesterkt door e-mails en andere steun van wereldbekende wetenschappers die expert zijn op dit gebied en die allemaal ongeveer hetzelfde zegden: “Heb je haatmail ontvangen? Welkom in mijn wereld.” Ik denk dat deze wetenschappers de vergeten helden zijn van onze tijd. Zij hebben hun belangrijke werk doorgezet en hebben jaar na jaar gevochten tegen de eindeloze stroom van misinformatie terwijl mensen zoals ik ze elke keer opnieuw kleineerden en ondermijnden. Ik ga hier geen namen noemen, maar ze zullen zichzelf herkennen. Sommigen van hen zijn hier vandaag aanwezig en ik wil ze dan ook graag mijn diepste dank betuigen. Voor mij hangt er dus ook een persoonlijke morele kwestie aan vast. Het feit dat ik midden jaren 90 meegeholpen heb om ongefundeerde angstverhalen te promoten in de beginfase van het anti-ggo-verzet is de reden waarom ik me nu verplicht voel om ertegen op te komen. Ik heb een persoonlijke verantwoordelijkheid om deze mythes de wereld uit te helpen omdat ik medeplichtig was bij het verspreiden ervan.

Mijn activisme, waarvan ik indertijd verkeerdelijk dacht dat het goed was voor het milieu, heeft de wereld echte schade toegebracht. Voor mij was het aanbieden van mijn excuses dus enkel het begin. Ik ben er nu van overtuigd dat veel mensen onnodig zijn gestorven omwille van fouten die wij in de milieuorganisaties collectief hebben gemaakt toen we de anti-ggo-angst op gang trokken. Met dit op je geweten is het moeilijk om sorry te zeggen en dan verder te gaan. Enige boetedoening is op zijn plaats. Na 15 jaar van wetenschappelijk onderzoek en veldtesten denk ik dat we nu met hoge mate van zekerheid kunnen zeggen dat de belangrijkste principes van de anti-ggo-zaak niet alleen niet stroken met de werkelijkheid, maar in grote delen zelfs precies het tegengestelde zijn van de waarheid. Daarom neem ik het woord ‘complottheorie’ in de mond. Populistische ideeën over samenzweringstheorieën komen niet spontaan op in een politiek en historisch vacuüm. Ze ontstaan wanneer machtige ideologische verhalen botsen met belangrijke mondiale gebeurtenissen. Zeldzame gebeurtenissen waarbij enkele toegewijde activisten een blijvende indruk kunnen nalaten in het collectieve geheugen.

Onnodig leed
In de jaren 60 weerspiegelden de uiteenlopende theorieën met betrekking tot de moord op Kennedy het diepere gevoel dat er schimmige mensen, hoog in de top van de CIA en de overheid, de democratie ondermijnden en de Koude Oorlog op een vreselijke manier uitvochten. Meer recent weerspiegelden de complottheorieën rond 11 september de haat van politiek links jegens de regering Bush. Succesvolle complottheorieën kunnen serieuze schade aanrichten. In Nigeria heeft een complottheorie van conservatieve imams tegen het polio-vaccinatieprogramma een nieuwe uitbraak van polio in de hand gewerkt. De ziekte verspreidde zich daarop over 20 andere landen. Dit gebeurde net op het punt dat de ziekte bijna volledig was uitgeroeid. In Zuid-Afrika werd tijdens het presidentschap van Thabo Mbeki de hiv/aids-ontkenningsmythe het officiële standpunt van de regering, net zoals de anti-ggo-mythe het standpunt is van de Europese Unie vandaag. Het resultaat in Zuid-Afrika? Honderdduizenden mensen werden levensreddende antivirale behandelingen ontzegd en zijn voor niets gestorven.

Faces of Zambia
Een kindje in Zambia. Tijdens de hongersnood in 2002 verbood het land om genetisch gemodificeerde maïs te importeren

De anti-ggo-beweging heeft ontegensprekelijk ook geleid tot onnodige doden. Het best gedocumenteerde voorbeeld dat in Robert Paarlbergs boek ‘Starved for Science‘ volledig uit de doeken wordt gedaan, is de weigering van de Zambiaanse overheid om haar hongerlijdende bevolking toestemming te geven genetisch gemodificeerde maïs te eten tijdens een serieuze hongersnood in 2002 (zie). Duizenden zijn gestorven omdat de president van Zambia de leugens van westerse milieugroeperingen geloofde. Die beweerden dat de genetisch gemodificeerde maïs van het wereldvoedselprogramma op één of andere manier giftig was. Ik heb tot nog toe geen excuses gehoord van ook maar één verantwoordelijke westerse groepering omwille van hun rol in deze humanitaire gruweldaad. Friends of the Earth [Vrienden van de aarde] was een van die verantwoordelijken. Niet alleen werden er geen excuses gemaakt, maar Friends of the Earth Europa promoot nog steeds actief haar standpunt in een nieuwe EU-campagne getiteld ‘Stop the Crop’. Kijk vooral eens naar hun YouTube video’s om te zien hoe ze absoluut niets hebben bijgeleerd in de afgelopen 10 jaar. Een ander welgekend voorbeeld is dat van de ‘gouden rijst’. Dat is rijst die genetisch gemodificeerd is om een hoge hoeveelheid aan bètacaroteen te bevatten. Dat voorkomt een tekort aan vitamine A. Jaarlijks sterven daar wereldwijd honderdduizenden kinderen aan en een veelvoud hiervan wordt permanent blind. Een studie over de vooruitzichten van gouden rijst in India kwam tot de constatering dat het tekort met 60% gereduceerd kan worden. Daarmee win je 1,4 miljoen gezonde levensjaren. Hier zorgen de acties van Greenpeace om het gebruik van gouden rijst op te schorten ervoor dat ze het morele en zelfs het praktische equivalent zijn van de Nigeriaanse imams die preekten tegen het poliovaccin. Ze blokten een belangrijke technologie af enkel en alleen om hun eigen fanatisme te pamperen. Ik vind deze campagne beschamend. Ze heeft alle milieubewegingen wereldwijd in diskrediet gebracht, met kwalijke gevolgen voor het zeer goede werk dat veel milieuactivisten doen. De campagne van Greenpeace tegen de met vitamine A verbeterde gouden rijst moet daarom worden afgeblazen en ik roep iedereen die iets geeft om de gezondheid van kinderen op om bij Greenpeace te lobbyen en te eisen dat dit zonder oponthoud wordt opgeschort.

Golden Rice grain compared to white rice
Links gouden rijst, rechts ‘normale’ rijst.

De anti-ggo beweging heeft niet eens het voordeel van intellectuele samenhang. Als je echt denkt dat herbicide-tolerante biotechnologische gewassen een kwaadaardig complot van Monsanto zijn om de voedselvoorziening van de wereld in een wurggreep te nemen, waarom treed je dan ook op tegen alle andere niet gepatenteerde open-source toepassingen van de biotechnologie die niets te maken hebben met Monsanto, en dit zonder uitzondering? Het is net alsof je tegen alle software op een computer bent omdat je protesteert tegen de dominante positie van Microsoft Office. Op basis van die logica kan je enkel geval per geval beslissen hoe een technologie het best kan worden toegepast. Denken dat Bt-maïs slecht is voor de boeren van de VS, ondanks al het bewijs voor het tegendeel, hoeft niet noodzakelijk te betekenen dat je ook een virusresistente papaja of een schimmelresistente aardappel in Ierland (en ook België) moet tegenwerken. Dit speelt vandaag meer dan ooit omdat we in een tijd van ecologische schaarste gaan terechtkomen. De planeet stapt uit de zone van de stabiele temperaturen die we al 10.000 jaren kennen, naar een tijd van instabiliteit en snelle verandering.

Het gelijk
Nog geen jaar na nu zal de wereldwijde CO2-concentratie de grens van 400 deeltjes per miljoen overschrijden, een niveau dat zich al zeker in drie miljoen jaar niet heeft voorgedaan. Met de globale uitstoot van broeikasgassen zijn we tegen 2100 op weg naar een opwarming van 4-5° Celsius. Een verandering over de hele planeet waardoor die merkbaar vijandiger zal worden tegenover menselijke en andere vormen van leven. Maar wat met al degenen die zeggen dat klimaatopwarming een leugen is, een product van duizenden wetenschappers die onder één hoedje spelen met de overheid en de Verenigde Naties? Ze zouden de temperaturen vervalsen om een nieuwe tijd van globaal socialisme te promoten. Ik ben meer dan 10 jaar aan ’t bakkeleien geweest met klimaatontkenners en op het einde val ik altijd terug op één argument: als een overdonderende meerderheid van experts zeggen dat iets waar is dan moet een verstandige niet-expert aannemen dat ze waarschijnlijk gelijk hebben. Hier is de consensus van de American Association for the Advancement of Sciences [het grootste wetenschappelijke genootschap ter wereld] over de klimaatsverandering:

“Het wetenschappelijke bewijs is duidelijk: globale klimaatsverandering veroorzaakt door menselijke activiteit is nu aan het gebeuren en is een aangroeiende bedreiging voor de samenleving. Wereldwijd ingezamelde gegevens tonen een brede waaier van gevolgen: snel smeltende gletsjers, destabilisatie van grote ijskappen, extremere weersomstandigheden, stijging van de zeespiegel, opschuiving van verspreidingsgebieden van diersoorten. De snelheid van verandering en aantoonbare schade zijn de afgelopen vijf jaar aanzienlijk gestegen. Het tijdstip om de uitstoot van broeikasgassen aan te pakken, is nu.”

Maar wacht even, deze organisatie heeft ook nog een andere wetenschappelijk onderbouwde uitspraak gedaan over een onderwerp dat ons vandaag de dag interesseert:

“De wetenschap is behoorlijk duidelijk: gewasverbetering door de moderne moleculaire technieken van de biotechnologie is veilig… De Wereldgezondheidsorganisatie, de American Medical Association [de grootste vereniging van artsen in de Verenigde Staten], de National Academy of Sciences [de Amerikaanse nationale academie van wetenschappen], de British Royal Society [de Britse academie voor wetenschappen], en iedere andere gerespecteerde organisatie die het heeft onderzocht, kwam tot dezelfde conclusie: voedsel consumeren met ingrediënten uit genetisch gemodificeerde gewassen geeft niet meer risico dan voedsel consumeren met ingrediënten uit conventioneel veredelde gewassen.”

Daarom denk ik dat de wetenschappelijke consensus over deze twee onderwerpen voor milieuactivisten, en eigenlijk voor iedereen, een zinnig uitgangspunt is. In plaats daarvan zien we het onstichtelijke schouwspel van zogenoemde ‘groene groepen’ zoals de Unie van Bezorgde Wetenschappers die moedig de consensus van de wetenschap verdedigen met betrekking tot klimaatsverandering, maar even gedreven zijn in het ondermijnen van de consensus op het domein van de biotechnologie. Eigenlijk hanteert de Unie van Bezorgde Wetenschappers met haar voortdurende en verbazingwekkend onwetenschappelijke campagne tegen ggo’s, exact dezelfde technieken als de klimaatontkenners: ze brengt indrukwekkende verslagen uit gebaseerd op strategische kersenplukkerij en verwijst enkel naar bronnen die afkomstig zijn van ideologisch gelijkgestemden binnen hun eigen afgesloten kenniskringetje. Ze promoot de zienswijze van een kleine selectie uitgezochte pseudo-experts en probeert op die manier de publieke beleidsagenda te sturen om haar reeds lang gekoesterde vooroordelen door te drukken.

Onkenners
Veel van de meest invloedrijke ontkenners, zoals die van de Unie van Bezorgde Wetenschappers, klinken als experts. Sommigen zijn zelfs experts. Richard Dawkins vertelde ooit een verhaal van een professor in de geologie, die les gaf en onderzoek publiceerde over de stratigrafie [de beschrijving en datering van aardlagen] van honderdmiljoen jaar oude gesteenten terwijl hij tegelijkertijd een jonge-aarde-creationist was die echt geloofde dat de wereld slechts 6.000 jaar oud is. Zijn vooringenomen religieuze overtuiging won het gewoonweg van zijn wetenschappelijke op bewijs gebaseerde training.

En een nog schokkender voorbeeld is Peter Duesberg, de leidende figuur binnen de aids-ontkenningsbeweging en professor in de celbiologie aan de universiteit van Californië in Berkeley. Veel anti-vaccinactivisten zoals Andrew Wakefield [een Britse chirurg, bekend vanwege onderzoeksfraude], zijn begonnen als gekwalificeerde medische professionelen. Daarom is een wetenschappelijke consensus zo belangrijk. Het is de laatste linie in de verdediging tegen de indrukwekkende referenties en wetenschappelijk klinkende taal van de krankzinnige randgroepen.

Vandana Shiva no Fronteiras do Pensamento
De Indiase Vandana Shiva is uitgesproken tegenstander van de biotechnologie.

Gesproken over krankzinnige randgroepen, nog iemand anders die wetenschappelijke referenties claimt is Vandana Shiva, waarschijnlijk de meest prominente Indiase anti-biotechnologieactiviste. Ze bespeelt overigens een veel groter publiek dan Andrew Wakefield. Ze houdt vurige toespraken over het kwaad van Monsanto en alle vernieuwingen in de landbouw. Shiva twitterde na mijn speech in Oxford dat boeren toestaan ggo-gewassen te telen net zo iets is als verkrachters de vrijheid geven om te verkrachten. Dat is obsceen en beledigend, maar het is nog veel erger. Laat me jullie even mijn favoriete Shiva-citaat aller tijden geven. Het gaat over de zogenoemde terminator-technologie [die het gewas onvruchtbaar maakt] waarop ze verschillende furieuze aanvallen heeft uitgevoerd zonder ook maar één keer te refereren naar wat iedereen wist: dat die technologie nooit werd ontwikkeld.

“Het gevaar dat het terminator-gen zich kan verspreiden naar naburige gewassen van de natuurlijke omgeving is serieus. De geleidelijke verspreiding van steriliteit in plantzaden zou resulteren in een wereldwijde catastrofe die uiteindelijk alle hoge levensvormen waaronder de mens kan wegvagen.”

Nu heb ik in mijn tijd nogal wat domme dingen gezegd en gedaan, maar dit slaat werkelijk alles. Je hebt niet de intelligentie van een Richard Dawkins of van een Charles Darwin nodig om in te zien dat steriliteit geen geweldig goed selectiviteitsvoordeel biedt als het gaat om reproductie. Vandaar ook het stelselmatig waargenomen falen van steriele koppels om vele kinderen te verwekken. Zoals de zaak Shiva duidelijk aantoont: als we op feiten gesteund empirisch onderzoek en bewijs afwijzen als basis waarop we problemen vaststellen en oplossen, houden we niets meer dan inhoudsloze ideologie en naar zichzelf verwijzende mythevorming over. Op vele gebieden zoals bijvoorbeeld kernenergie hebben milieubewegingen veel schade berokkend aan de planeet, maar ze hebben ook andere onderwerpen terecht onder de aandacht gebracht en helpen oplossen zoals ontbossing, vervuiling en het verlies van biodiversiteit.

Vraag naar voedsel

Hollywood, FL, March 26, 2011, Rally for the Right to Know
Actievoerders tegen ggo’s willen dat genetisch gemodificeerde groenten gelabeld wordt.

De wetenschap vertelt ons vandaag dat de komende tijd van ecologische schaarste meer omhelst dan alleen klimaatopwarming. Als we bijvoorbeeld een schijn van de huidige biodiversiteit op deze planeet willen behouden, moeten we dringend een halt toeroepen aan ontginnen van regenwoud tot landbouwgrond en andere kwetsbare gebieden. Daarom zit de biologische landbouw op een ecologisch dood spoor: ze is enorm minder efficiënt in termen van landgebruik zodat ze hoogstwaarschijnlijk leidt tot een groter verlies van biodiversiteit in het algemeen. Misschien zouden (biologische) boeren verplicht moeten worden om een label op hun producten te zetten waarbij de algemene hoeveelheid van het gebruikte land voor hun producten wordt vermeld. Ik ben helemaal voor het etiketteren van voedsel wanneer het gaat om iets belangrijks waarover de klant het recht moet hebben om het te weten te komen. Natuurlijk kent de conventionele landbouw goed gedocumenteerde, grote milieuproblemen, niet in de laatste plaats het intensieve gebruik van meststoffen dat wereldwijd het rivier- en oceaanleven serieuze schade berokkent. Maar aan de andere kant is het ook zo dat intensieve landbouw extreem efficiënt is in het gebruik van de beschikbare grond, wat een groot ecologisch voordeel is. Als we bijvoorbeeld zouden proberen om alle opbrengsten die we vandaag genereren te produceren met methodes uit de jaren 60, grotendeels biologisch dus, dan zouden we 3 miljard hectare meer in cultuur moeten brengen, zowat de oppervlakte van twee Zuid-Amerika’s. We kunnen ons de luxe van geromantiseerde, maar inefficiënte landbouwsystemen zoals de biologische niet veroorloven omdat de planeet al aan zijn maximum zit van zowel water- als landgebruik. Onze enige optie is daarom om te leren meer te doen met minder. Dit staat bekend als duurzame intensivering. Het gaat erom de rendementen van onze ecologisch schaarste bronnen op te drijven.

Children queue for food aid in Mogadishu, Somalia, August 2011
Kinderen in Mogadishu, Somalië staan in de rij voor voedselhulp (augustus 2011)

Denk eraan dat alles aan het veranderen is. De vraag naar voedsel zal in deze halve eeuw onvermijdelijk zienderogen omhoog gaan omwille van de bevolkingsgroei en economische ontwikkeling. We moeten de voedselvoorziening duurzaam verhogen met minstens 100% tegen 2050 om een grotere en steeds welvarender wereldbevolking te kunnen voeden. Dit is waar de eco-malthusianen [mensen die denken dat de overbevolking zichzelf in evenwicht brengt door een verhoogde mortaliteit door hongersnood, ziekte en oorlog] de neiging hebben van zich te laten horen, wat direct een ander oncomfortabel aspect van de anti-ggo-filosofie illustreert.

Ik wil graag een nogal onthullende uitspraak met jullie delen, die ik slechts enkele weken geleden tegenkwam op Yale 360. Het is een uitspraak van de Amerikaanse milieuschrijver Paul Greenberg uit een artikel waar hij de veronderstelde slechte aspecten van genetisch gemodificeerde zalm bespreekt. Maar vergeet de vis even. Wanneer het op mensen aankomt, zegt hij het volgende:

“Als we doorgaan met het oprekken van de natuurregels zodat we alsmaar meer en meer voedsel kunnen voorzien voor de eindeloos groeiende bevolking van deze planeet, dan zal er uiteindelijk iets bezwijken. Wil jij graag leven in een wereld met 15 miljard mensen? 20 miljard? Ik zou dat niet willen. En het is goed mogelijk dat je mijn reactie zal afdoen als “new age”-achtig, maar ik vind dat GM-voedsel ons afleidt van de werkelijke vraag omtrent de draagcapaciteit van onze planeet.”

Wel, ik denk dat dit soort beschouwingen “new age”-achtig noemen een veel te hoge waardering is. Ik zou ze misantropisch noemen. Wat Greenberg hier lijkt voor te stellen, net zoals Paul Ehrlich, is het weigeren van voedsel aan hongerigen om ze zo te verhinderen meer kinderen te krijgen en bij te dragen aan de overbevolking.

Gelukkig is het hedendaagse Malthusianisme niet alleen feitelijk onjuist, maar ook moreel verkeerd. Ten eerste zal de menselijke populatie nooit aan 20 miljard geraken. Er wordt verwacht dat deze een piek zal vertonen bij 9-10 miljard en dan traag afnemen. Ten tweede, alhoewel we zeker richting de 9 miljard mensen gaan halverwege deze eeuw, komt dit niet doordat mensen in arme landen nog steeds te veel kinderen krijgen. De hoofdzakelijke reden is dat kinderen die vandaag geboren worden een veel hogere overlevingskans hebben, en dus ook ouders kunnen worden. Weinigen weten dat de mondiale gemiddelde vruchtbaarheidsverhouding gezakt is tot ongeveer 2,4, niet ver boven de natuurlijke vervangingsgraad van 2,1. Dus ongeveer alle toegenomen bevolkingsgroei tegen 2050 komt van kinderen die hun kindertijd overleven en volwassen worden. En dat is zeker een goed ding. Ik wil de kindersterfte in de ontwikkelingslanden verder zien dalen dankzij de betere gezondheidszorg, zuiver water en riolering en alle andere voordelen die de moderne wereld aan iedereen kan bieden.

Ongetwijfeld zie ik net als jullie allemaal ook graag de hongersnoden beëindigen. Die treffen vandaag de dag in absolute zin meer mensen dan ooit tevoren in de geschiedenis. Het is absoluut een gruwel dat we in 2013 allemaal elke nacht in ons bed kruipen terwijl we weten dat 900 miljoen andere mensen honger lijden. Deze marteling door honger treft kinderen onevenredig hard. Een derde van de kindersterfte is te wijten aan ondervoeding. Bij de overlevers kunnen tekorten van stoffen zoals ijzer, zink en vitamine A tot mentale handicaps en andere gezondheidsproblemen leiden, wat de levensduur en levenskwaliteit van dat kind nadelig beïnvloedt. Het is maar al te waar dat er hongersnood is, niet omdat er te weinig voedsel is in absolute cijfers, maar omdat de mensen te arm zijn om eten te kopen. Maar het is een gevaarlijke misvatting om dan aan te nemen dat, omdat er toch genoeg voedsel is in de wereld, we pogingen om de landbouwproductie in voedselonzekere landen te verbeteren, moeten afblokken. De beste aanpak van armoede op het platteland is waarschijnlijk ervoor zorgen dat zelfvoorzienende boeren een rijkere en stabielere oogst hebben. Dit zal hen in staat stellen om hun eigen gezinnen te voeden en een overschot te produceren die ze met winst kunnen verkopen zodat hun kinderen naar school kunnen gaan.

Gentech als oplossing
Is genetische modificatie het middel waarmee alles opgelost kan worden? Natuurlijk niet. Het kan geen betere wegen bouwen of corrupte beleidsmakers van de troon stoten. Maar zaden die een betere voedingswaarde bezitten, die de uitgroeiende plant beschermen tegen plagen zonder noodzaak aan chemische bestrijdingsmiddelen en zorgen voor een hogere opbrengst in een droog jaar, zijn toch op zijn minst een poging waard. Bewijs uit de ‘echte wereld’ pleit voor optimisme. Het gebruik van Bt-katoen in China heeft de biodiversiteit geweldig verbeterd. Anders dan de breedwerkende insecticiden die alles doden, van plaag tot natuurlijke vijand, beïnvloedt het Bt-eiwit enkel de insecten die het gewas schade toebrengen. Het gewas is geheel veilig voor mensen, en heeft geleid tot een reductie van insecticiden voor katoen met 60% in China en 40% in India. De introductie van de Bt-aubergine in India — een project waarvan ik weet dat veel van de mensen hier in Cornell erbij betrokken waren — zou ook de vergiftigingen door insecticiden geweldig terugdringen, ware het niet dat anti-ggo-activisten erin slaagden het gebruik ervan in de kiem te smoren. India staat vandaag op een wetenschappelijk keerpunt. Een luidruchtige lobby voor middeleeuws traditionele landbouw staat op het punt blijvend de politieke en wettelijke agenda te bepalen. Als ze hierin slagen zullen honderden miljoenen arme Indiërs hiervan het slachtoffer zijn. Ook in Afrika claimen een aantal westerse ngo’s de biodiversiteit te beschermen door gecultiveerde genetisch verbeterde planten permanent van het continent te weren. In veel Afrikaanse landen zijn ggo’s aan dezelfde feitelijke verbanning onderworpen als in Europa, waardoor arme boeren worden overgelaten aan hun lot door het veranderende klimaat en uitgeputte gronden.

Een nieuw tijdperk
Hoewel, een confrontatie komt eraan. Want enkele van de meest veelbelovende biotechnologische initiatieven zitten nu in Afrikaanse landen. De Bill en Melinda Gates Foundation investeert nu een aanzienlijk bedrag in projecten zoals verbeterde maïs voor de armere Afrikaanse grond. Dit is een project waarvan een meeropbrengst van 50% wordt verwacht, zelfs wanneer meststoffen niet beschikbaar of onbetaalbaar zijn voor de boer. Daarnaast is er een samenwerking tussen de publieke en private sector, “Water efficient maize for Africa” geheten, waarbij met gebruik van biotechnologie maïs geproduceerd wordt die bestand is tegen droogtes, gericht op de kleinschalige landbouwers die voor de uitdagingen van een veranderend klimaat staan. Er is C4-rijst die de fotosynthetische capaciteit van rijst en daarmee ook de opbrengst spectaculair verbetert. Nog een door Gates gesponsord onderzoek is gevestigd in het John Innes-centrum [een onafhankelijk wetenschappelijk instituut op het gebied van plantkunde en microbiologie] in het Verenigd Koninkrijk. Ze willen er tegen 2017 een graansoort die stikstof kan binden beschikbaar maken voor boeren in Sub-Saharisch Afrika. De lijst houdt aan: verrijkte bakbananen in Oost-Afrika en cassave (ook wel maniok genaamd) verrijkt met ijzer, eiwitten en vitamine A in Nigeria en andere landen. Ik ben nog niet klaar. Er is een cassave die bestand is tegen het zogeheten bruinestreepvirus, dat momenteel aan een stevige opmars bezig is. Het vormt een serieuze bedreiging voor twee op de vijf mensen in Sub-Saharisch Afrika. Er is natuurlijk ook de transgene technologie waarmee op moleculair niveau granen worden beschermd tegen een wereldwijde pandemie van allerlei roestziekten, die een van de belangrijkste gewassen van de mensheid bedreigt.

Maar als de activisten hun zin krijgen, dan verlaat geen enkele van deze verbeterde zaden ooit het laboratorium. En dit brengt me direct bij het in wezen autoritaire karakter van de anti-ggo-beweging. Al deze activisten, onder wie verrassend weinig kleinschalige landbouwers in Afrika of India, beweren exact te weten welke zaden landbouwers in ontwikkelingslanden zouden mogen planten. De zaden die geen ideologische goedkeuring krijgen van deze zelfbenoemde campagnevoerders zouden voor eeuwig verboden moeten worden. De ironie is dat hoofdzakelijk activisten van de linkse vleugel, die verondersteld worden bezorgd te zijn over de macht van grote bedrijven, vastbesloten zijn de minst weerbaren in de wereld — de zelfvoorzienende boeren in ontwikkelingslanden — het recht om te kiezen te ontzeggen. Eigenlijk is dit meer dan ironie, het is wreedheid. Een wreedheid die moet stoppen. Nu meteen.

Norman Borlaug
Norman Borlaug ontving in 1970 de Nobelprijs voor de Vrede voor zijn bijdrage aan de wereldvrede dankzij verbeterde voedselproductie, de zogenaamde Groene Revolutie

H. G. Wells wordt vaak geciteerd met de uitspraak dat beschaving een race is tussen opvoeding en catastrofe. De New Yorkse schrijver Michael Specter, die een geweldig boek over antiwetenschappelijke bewegingen heeft geschreven, getiteld “Denialism” (“ontkenning-isme” in het Nederlands) werkte dit bij door te schrijven dat beschaving een race is tussen innovatie en catastrofe. Dit geldt vandaag meer dan ooit, nu de beschaving door de twee catastrofes van klimaatsverandering en ecologische schaarste stuit op de vraag van een grotere, welvarender wereldbevolking naar meer voedsel. De oplossing hiervoor is altijd dezelfde: innovatie. De unieke gave van de mens om nieuw gereedschap uit te vinden heeft onze soort al zoveel keren gered van de dreigende malthusiaanse catastrofe. Daarom zullen we, als we deze innovaties afwijzen, terechtkomen in een catastrofe die niet alleen waarschijnlijk, maar waarschijnlijk ook onafwendbaar is. Dit was inderdaad de waarschuwing die de grote Norman Borlaug ons naliet voor hij stierf. [Borlaug ontving in 1970 de Nobelprijs voor de Vrede voor zijn bijdrage aan de wereldvrede dankzij verbeterde voedselproductie, de zogenaamde Groene Revolutie]. In zijn woorden:

“Als de neezeggers erin slagen de landbouwkundige biotechnologie af te stoppen, dan zullen ze bijdragen aan de hongersnoden en de globale biodiversiteitscrisis die ze nu al bijna 40 jaar voorspellen.”

De enige manier om samenzweringstheorieën te laten uitsterven, is uiteindelijk meer en meer mensen bewust maken zodat ze die theorieën afwijzen. Dan komt er misschien een keerpunt, waarbij wat eens als wijsheid aanvaard werd meer en meer wordt gezien als de dwaze onzin die het altijd al was.

Ik denk, ik hoop, dat we vandaag op dit keerpunt staan. En nu, met een klein extra zetje, kunnen we met z’n allen de ontkenning van wetenschappelijk bewijsmateriaal door de anti-ggo-beweging in de vuilbak van de geschiedenis werpen. Daar hoort ze thuis.

Het citaat
Het citaat van vandaag komt van Charles Darwin. Darwin zei:

Onwetendheid baart vaker vertrouwen dan kennis: het zijn zij die weinig of niets weten, die zo overtuigend beweren dat dit of dat probleem nooit door de wetenschap opgelost zal worden.

Tot de volgende keer.

Bronnen

13 Reacties

  1. Joris Meys zei:

    Ik geef U gelijk, in die zin dat de activisten vele argumenten bij het haar sleuren. Verder deel ik uw optimisme niet, en ben ik van mening dat U opnieuw dezelfde fout maakt. U vergeet namelijk een ander, belangrijk deel van de vergelijking, en ook iets waar vele wetenschappers het over eens zijn:

    de stijgingen in productie op korte termijn zorgen voor een snellere uitputting van de grond op iets langere termijn. Verzilting als gevolg van te intensieve landbouw en bemesting met kunstmeststoffen is bijvoorbeeld een feit in grote delen van Azie.

    Gentechnologie an sich is niet vies. Maar er is geen reden om daarom vast te houden aan landbouwmethoden die niet houdbaar zijn. Want eerlijk, de ontbossing is pas goed op gang gezet bij het invoeren van industriële landbouw, omdat zoveel grond tegelijk bewerken anders simpelweg niet mogelijk is. Landbouw beoefenen zonder rekening te houden met het groter kader waarin die moet werken, is al even onverstandig als alle gentechnologie zomaar verwerpen.

    Bovendien moet me van het hart dat zowel pesticide-resistente technieken als Bt-technieken, ook geen heil bieden op langere termijn. Inderdaad, steriliteit kan zich moeilijk verspreiden in een populatie. Diezelfde biologen zullen U vertellen dat voor resistentie het omgekeerde geldt, bewijze het glyfosaat-resistente “pigweed” dat zich razendsnel ontwikkeld heeft in de Amerikaanse maisvelden.

    Deze discussie heeft vele facetten, en de voor- en nadelen moeten voor elk geval apart bekeken worden. En dat geldt voor zowel de landbouwmethoden (biologisch of niet) als de gewassen (GGO of niet). Als beide zijden van het debat daar eens mee zouden willen beginnen, zou de optimalisatie van onze landbouw een heel eind sneller verlopen.

    22 november 2013
    Antwoord
    • Timelezz zei:

      Beste Joris, het bovenstaande verhaal is van Mark Lynas. Ik denk niet dat hij de Nederlandse taal beheerst.

      U brengt in, de argumenten van de stijgende voedselproductie en de uitputting van de grond. Maar geldt dat niet ongeacht ggo of traditioneel? Overigens hebben ggo-gewassen minder ruimte nodig (om tussen de planten te kunnen wieden). Dus dat lijkt mij eerder positief wat betreft ontbossing.

      De verspreiding van ‘resistentie’ gewassen, is inderdaad een zorg. Of breder gezien, de verspreiding van ggo onder andere gewassen. Nathanael Johnson schreef van de week nog een alleraardigst artikel over dit probleem (1). Dit zou direct opgelost zijn met het terminatorzaad (de GURTs technieken), maar daar bestaat op dit moment erg veel weerstand tegen, alsmede Vandana Shiva. Dat is denk ik ook het punt dat Mark Lynas wilde maken. Uiteraard moet er nauwkeurig en kritisch gekeken worden naar ggo en risico’s. Tegelijkertijd is het ook weinig ethisch om mensen de mogelijkheid te ontnemen om voldoende voedingstoffen binnen te krijgen, omdat we zogenaamd nóg langer willen wikken en wegen terwijl de wetenschappelijke consensus aangeeft dat het veilig is. Dat houdt niet in dat er geen blijvend onderzoek gedaan moet worden. Dat uiteraard.

      1. http://grist.org/food/playing-the-field-corn-likes-to-sleep-around-and-that-makes-it-hard-to-control-gmos/

      22 november 2013
      Antwoord
      • Gerard Bik zei:

        Kritisch denken is niet eenvoudig in deze tijd van misinformatie. De ggo techniek staat nog in de kinderschoenen. Wellicht veelbelovend, maar er is nog veel te weinig bekend om het al op grote schaal in te voeren. (Een voorbeeld: wat gebeurt er met het dna van de gebruikte virale promotors?)
        Dat ggo gewassen op grote schaal worden verbouwd heeft alles te maken met de winstkansen die multinationals zien en niets met het voeden van de wereldbevolking.

        23 november 2013
        Antwoord
        • Rik zei:

          Wel, ik bekijk het een beetje op de volgende manier: toen de mens het vuur ging gebruiken, had dat ook voor- en nadelen. Ook toen was hij zich niet bewust van de nadelen die er nog uit voort zouden vloeien. Denk maar aan springstoffen, heksenverbrandingen, brandstichtingen en ga maar door. Niettegenstaande al die nadelen hebben de voordelen er veruit tegen opgewogen. Anders zouden we nu geen overbevolkingsprobleem kennen. Maar die overbevolking betekent wel dat jij en ik er nu zijn.
          Op dit ogenblik lijden mensen honger en hebben we landbouwmethodes die zwaar milieubelastend zijn. Lees het maar na in het stuk van Lynas. Ggo kan daar oplossingen voor aanreiken en net als bij vuur zullen er misschien wel onaangename neveneffecten optreden. Maar die moeten we dan aanpakken. Afzien van de techniek zal misschien voor jou en mij niet direct veel nadelen meebrengen, maar is dat geen erg kortzichtige en egoïstische houding?

          24 november 2013
          Antwoord
      • Joris Meys zei:

        Het blijkt moeilijk op het internet, maar neen, ik breng geen argumenten in. Ik geef feiten.

        Mark Lynas hemelt de traditionele landbouwtechnieken op, de feiten wijzen uit dat die ook niet zaligmakend zijn. GGO of niet staat daar helemaal los van, en ik heb niks anders beweerd. Dat Mark die discussies op 1 hoop gooit en er de biologische landbouw ook even bijsleurt, is op zijn conto te schrijven en niet op het mijne.

        Dat GGO planten minder ruimte nodig hebben, is geen feit. Dat is misschien zo bij een specifiek geval, maar niet bij alle GGO’s. Bij bacteriën die gemanipuleerd zijn voor de productie van insuline bvb. al niet. Er zijn wel minder paarden/konijnen nodig om onze diabetici te helpen, dat dan weer wel. Maar ook Bt katoen heeft niet minder ruimte nodig dan ander katoen. De resistentie daar is tegen bepaalde insecten, dat heeft niks met onkruidbestrijding te maken.

        Het artikel waarnaar U linkt, gaat over kruisbestuiving. Niet over ontwikkeling van resistentie door evolutionaire druk. Er is geen “kruisbestuiving” tussen Bt-katoen en de organismen waartegen het resistent zou moeten zijn. Maar…:

        http://www.nature.com/nbt/journal/v31/n6/full/nbt.2597.html

        Tenslotte heb ik de indruk dat U mij verkeerd begrepen hebt. Ik behoor niet tot deze of gene zijde. Ik ben niet anti-GGO en niet pro-GGO. Ik krijg het als wetenschapper gewoon serieus op mijn heupen van al die overgeneralizaties zonder zicht te houden op het volledige plaatje.

        En dat zicht is dan voornamelijk bedoeld voor de boeren zelf. Wat de EU zegt over GGO’s interesseert me geen moer. Boeren moeten de gewassen en technieken gebruiken die op lange termijn (!) de grootste opbrengst opleveren met de kleinste impact op de omgeving. Een trade-off, en voor elk nieuw gewas in elke andere streek met elke nieuwe of oude methode een andere afweging.

        Maar die boodschap is blijkbaar zo moeilijk dat niemand ze begrijpt, en er gewoon met een grote boog omheen wandelt om terug te beginnen over “de” GGO en “de” landbouw.

        Vermoeiend.

        25 november 2013
        Antwoord
        • Timelezz zei:

          Beste Joris,

          Bedankt voor de verheldering wat betreft de resistentie. Ik had die paper van Nature nog niet gelezen, maar het is niet onverwacht dat er resistentie wordt opgebouwd tegen Bt. Ik verwacht een kat-en-muisspel waarbij weer nieuwe variaties op de markt komen die dan weer enige tijd werken. Net zoals bij onze voortdurende zoektocht naar nieuwe antibiotica. Is dit naïef gedacht? Aan de andere kant weten we ook niet wat we nog gaan ontdekken, dus kunnen we ook niet aannemen dat we geen ggo’s kunnen ontwikkelen die weer wel goed werken. In andere woorden, nu al zeggen dat ggo geen lange termijn optie kan zijn, is gedacht vanuit iets wat we — lijkt mij — niet kunnen weten. Of zie ik hier iets over het hoofd?

          U zegt “Dat GGO planten minder ruimte nodig hebben, is geen feit. Dat is misschien zo bij een specifiek geval, maar niet bij alle GGO’s.” Ieder gewas dat minder ruimte nodig heeft, helpt (wiskundig gezien) een beetje mee de ontbossing te verminderen. Tenzij u ggo planten weet waarbij er juist meer tussenruimte nodig is dan bij niet-ggo planten. Maar als dat niet zo is, begrijp ik niet goed waarom u de ‘ontbossing’ aanhaalde.

          Wat zeker een feit is, is dat de productie over het algemeen hoger is met ggo-gewassen.(1) Ceteris paribus, een hogere productie per hectare, dus minder landgebruik nodig voor dezelfde totale productie.

          1. http://www.skepticalraptor.com/skepticalraptorblog.php/gmo-crops-higher-yield-depends-answer/

          Ps. Waarschijnlijk was het een uitglijder van de pen: U zei “Mark Lynas hemelt de traditionele landbouwtechnieken op”, maar Mark Lynas is juist voorstander van het gebruik van gentechnologie. Juist Vandana Shiva is voor het gebruik van traditionele landbouw.

          25 november 2013
          Antwoord
          • Joris Meys zei:

            Een organisme is geen landbouwtechniek. Een techniek is geen organisme. Waarom slaagt niemand erin dat onderscheid te maken, zo moeilijk is dat toch niet?

            GGO’s kunnen geteeld worden met biologische landbouwtechnieken, maar worden momenteel geteeld met “traditionele” landbouwtechnieken (kunstmest, pesticiden, grote monoculturen, …). Er zijn dus 2 (twee) zaken hier: het gewas, en de technieken gebruikt om het gewas te laten groeien. Als ik iets heb tegen overdadig gebruik van kunstmest en pesticiden omdat dat de grond kapot maakt, gaat dat niet over GGO’s. Dat gaat over kunstmest en pesticiden die de grond kapot maken. Mark maakt dat onderscheid echter niet.

            En als we dan toch de vergelijking met antibiotica willen maken: de “wedloop” is de directe oorzaak van resistente bacteria die voor geen enkel antibioticum meer vatbaar zijn. De enige zinnige manier om daarmee om te gaan, is het gebruik van antibiotica beperken tot het hoogst noodzakelijke.

            In landbouwtermen: de resistentie zal veel minder snel ontwikkelen bij toepassing van rotatie van gewassen, en het voorzien van niet-gemanipuleerde waardplanten in de buurt zodat de evolutionaire druk op de populatie niet te hoog wordt. Ja, dat zijn technieken uit de biologische landbouw, en dat kan dus wel degelijk met GGO’s ook.

            Voor de zekerheid:

            Ik.
            Ben.
            Niet.
            Tegen.
            GGO’s.

            Ik ben tegen ondoordacht gebruik van GGO’s.

            25 november 2013
            Antwoord
            • Timelezz zei:

              Excuses voor mijn verwarring van traditionele landbouw. En dank om dat nog eens helder neer te zetten.

              Ook uw andere punten zijn mij nu duidelijk. Bedankt dat u nog even wilde reageren.

              Ps. Ik heb geen moment gedacht dat u een positie innam t.a.v. ggo’s.

              25 november 2013
              Antwoord
  2. Stefan zei:

    Beste Joris

    Alvast bedankt voor uw opmerkingen rond dit onderwerp; een onderbouwde mening in deze zaak is steeds een meerwaarde. Ik ben het dan ook eens met zo goed als alle punten die u aanhaalt. Als opmerking wil ik wel even aanhalen dat de ontbossing inderdaad goed op gang is gekomen sinds de industriële landbouw, maar dat de echte oorzaak hiervan de stevige bevolkingsgroei die er toen was in India en China, en dat de industriële landbouw hier enerzijds een nijpend voedseltekort heeft voorkomen (de groene revolutie) en anderzijds ook de productie per hectare zo hoog mogelijk gemaakt, en aldus verdere ontbossing heeft voorkomen. Natuurlijk staat ggo per definitie niet gelijk aan hogere opbrengsten per hectare, maar je kan er wel zaken mee creëren die met andere technologieën onmogelijk zijn.

    Wat Mark Lynas volgens mij in dit artikel echter probeert aan te pakken is de angst die er rond ggo’s bestaat, de radicale afwijzing van wetenschappelijk onderzoek dat zelfs nog niet in de kinderschoenen staat en de verschillende mythische verhalen rond ggo’s waarvan vaak niet veel klopt of gewoon geheel verzonnen zijn. Zonder dit onderzoek kan je geen doordachte mening vormen, en de luidruchtige niet gefundeerde meningen zorgen er in deze discussie dan weer voor dat het publiek verkeerde informatie krijgt, waarmee je in een democratie ook de besluitvorming de verkeerde kant op laat gaan.

    Die twee zaken komen iets meer terug in een eerdere aflevering van deze podcast, ook een vertaling van Mark Lynas:

    http://kritischdenken.info/ik-was-helemaal-fout-om-tegen-ggos-te-zijn/

    Ik hoor heel graag uw mening in verband met dit artikel.

    Met vriendelijke groet

    Stefan

    30 december 2013
    Antwoord
  3. Udo zei:

    U gebruikt een afkorting “ggo”. Maar aangezien het heele artikel dáár over gaat, had het wel geschikt kunne zijn dit woord althans een keer (in de inleiding) voluit te schrijven. Ik kon het natuurlijk wel ergens opzoeken: genetisch gemodificeerd organisme.

    Ik ben net met lezen begonnen, maar ik kijk al uit naar de rest te lezen.

    10 april 2015
    Antwoord
    • Jozef zei:

      Dag Udo,
      Bedankt voor je opmerking. Ik heb de afkorting in de tekst verduidelijkt. Ik was mij daar niet van bewust doordat we eerder al afleveringen over GGO maakten. Maar je hebt gelijk dat we er niet mogen van uitgaan dat wie op deze pagina komt lezen of luisteren, per definitie de vorige afleveringen al beluisterde en dus automatisch weet waarover het gaat.

      12 april 2015
      Antwoord
  4. Governmind zei:

    “Wat zeker een feit is, is dat de productie over het algemeen hoger is met ggo-gewassen..”
    Het is maar net wat je kiest om te geloven.
    Het probleem dat veel mensen met Monsanto hebben is hun agressieve manier van bedrijfsvoering. Patenten, rechtszaken, boeren aanklagen wiens gewas besmet is met gmo gene, zonder dat ze het gezaaid hebben, ze zijn er ook niet blij mee, maar Monsanto wil geld.
    Ook de eigenschappen die men genetisch heeft aangepast hebben vaak te maken met beter tegen pesticiden kunnen of de plant het zelf aan laten maken. Terminator zaden.
    Het lobbyen/omkopen van politici om, voor Monsanto, ongewenste regelgeving tegen te houden.

    “We kunnen ons de luxe van geromantiseerde, maar inefficiënte landbouwsystemen zoals de biologische niet veroorloven omdat de planeet al aan zijn maximum zit van zowel water- als landgebruik.”

    We kunnen ons de luxe van onnatuurlijke, balansverstorende , opbrengstverhogende landbouwsystemen zoals de moderne industriële methoden niet veroorloven omdat de planeet al aan zijn maximum zit van zowel water- als landgebruik.”

    En er is nog zoveel landbouwgrond niet niet of nauwelijks, met primitieve middelen, word benut. Ook was jaren geleden in de media dat groentes die op dat moment werden verkocht gemiddeld maar 30% van de voedingswaarde hadden ten opzichte van 30 jaar eerder. Wat natuurlijk ontstaan is doordat de boer zijn producten op gewicht verkoop. En de kennis wat landbouw/voeding/gewassen betreft heeft zich de laatste eeuwen razend snel ontwikkelt. Ik twijfel er dan ook niet aan dat er te gekke dingen mogelijk zullen worden met gentech, maar ook fouten zullen worden gemaakt met mogelijk onbedoelde gevolgen.

    29 oktober 2015
    Antwoord
    • Jozef zei:

      “Het is maar net wat je kiest om te geloven.”
      Wij proberen ons hier toch bij de feiten te houden. En het eerste dat we daarbij doen is de zaken waarover we spreken in detail bestuderen.

      “Het probleem dat veel mensen met Monsanto hebben is hun agressieve manier van bedrijfsvoering. Patenten, rechtszaken, boeren aanklagen wiens gewas besmet is met gmo gene, zonder dat ze het gezaaid hebben, ze zijn er ook niet blij mee, maar Monsanto wil geld.”
      Wij proberen ons hier aan de feiten te houden:
      1) Een agressieve bedrijfsvoering door Monsanto is geen argument tegen gentechnologie. Het zou eerder een argument tegen multinationals zijn.
      2) Vanwaar haal je dat Monsanto agressief is, Facebook? Hier zijn de feiten: Monsanto heeft nooit een boer gedagvaard omwille van mors, de enige rechtszaak gaat over Percy Schmeiser waarvan de feiten toch wel een beetje verdraaid zijn. Hier vind je de feiten + referentie naar het vonnis http://rationalwiki.org/wiki/Percy_Schmeiser

      “En er is nog zoveel landbouwgrond niet niet of nauwelijks, met primitieve middelen, word benut. ” inderdaad, laten we dus die landbouwgrond met geavanceerde middelen gebruiken zodat de opbrengst verhoogt. Een van de nieuwste uit die reeks is GGO.

      3 november 2015
      Antwoord

Laat een antwoord achter aan Jozef Reactie annuleren

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.